ਮੋਹਾਲੀ (14 ਸਤੰਬਰ 2023)
ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਡੇਂਗੂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਡੇਂਗੂ ਵੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਡੇਂਗੂ ਏਡੀਜ਼ ਇਜਿਪਟੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੇ ਮੱਛਰਾਂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੱਛਰ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਕੱਟਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੱਛਰ ਗੰਦਗੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਫ਼ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਡੇਂਗੂ ਸਿਰਫ ਮਾਦਾ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਡਾ. ਪੀ. ਵੈਂਕਟ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਸੀਨੀਅਰ ਕੰਸਲਟੈਂਟ, ਇੰਟਰਨਲ ਮੈਡੀਸਨ, ਆਰਟੇਮਿਸ ਹਸਪਤਾਲ, ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ।
ਡਾ: ਪੀ ਵੈਂਕਟ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਡੇਂਗੂ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਵਾਇਰਸ ਮਾਦਾ ਏਡੀਜ਼ ਇਜਿਪਟੀ ਮੱਛਰ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਲੇਟਲੈਟਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟਦੀ ਹੈ। ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਹੋਣਾ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਲੱਛਣ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਜਾਨਲੇਵਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਡੇਂਗੂ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਦਾ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?ਡਾ: ਪੀ ਵੈਂਕਟ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਡੇਂਗੂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡੇਂਗੂ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਦਾ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਕੀ ਡੇਂਗੂ ਨਰ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ? ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਜਾਣਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਮੱਛਰਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਸਿਰਫ਼ ਮਾਦਾ ਮੱਛਰ ਨੂੰ ਹੀ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਖੂਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮਾਦਾ ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਅੰਡੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਖੂਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਦਾ ਮੱਛਰ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਡੰਗ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਰ ਮੱਛਰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਰਸ ਤੋਂ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਾਦਾ ਮੱਛਰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ 50 ਤੋਂ 300 ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਂਡੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ, ਇਹ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਵਾਇਰਸ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਏਡੀਜ਼ ਮੱਛਰ ਕਈ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ ਜਿਉਂਦਾ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ-ਏਡੀਜ਼ ਦਾ ਜੀਵਨ ਚਾਰ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੰਡੇ, ਲਾਰਵਾ, ਪਿਊਪਾ ਅਤੇ ਬਾਲਗ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਮਾਦਾ ਮੱਛਰ ਡੱਬੇ, ਬੋਤਲ ਜਾਂ ਟਾਇਰ, ਬੰਦ ਸਵੀਮਿੰਗ ਪੂਲ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿੱਥੇ ਪਾਣੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਅੰਡੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਰੁਕੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ, ਆਂਡੇ ਤੋਂ ਲਾਰਵੇ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ, ਲਾਰਵੇ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਭੋਜਨ ਵਜੋਂ ਸੂਖਮ-ਜੀਵਾਣੂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਲਾਰਵਾ ਇੱਕ ਬਾਲਗ ਮੱਛਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਕਰਮਿਤ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ-ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮੱਛਰ ਕੱਟਦਾ ਹੈ, ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਵਾਇਰਸ ਉਸ ਮੱਛਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੱਛਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕੱਟਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਸੰਕਰਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।